Barbara Krajewska urodziła się 17 czerwca 1928 roku we wsi Górowo-Trząski (Trzaski), położonej w pow. mławskim. Pochodziła z rodziny chłopskiej o rodowodzie szlacheckim, herbu Trzaska. Rodzicami jej byli Urszula z domu Dunajska i rolnik znad Orzyca – Karol Chmielewski, który wyemigrował za chlebem do Stanów Zjednoczonych, a następnie jako żarliwy patriota wstąpił w 1918 roku we Francji do „błękitnej armii” Józefa Hallera. Służył w 12. kompanii ochotniczej.
Przyszła pisarka przed II wojną światową ukończyła cztery klasy szkoły powszechnej, a kolejne lata edukacji na poziomie podstawowym uzupełniała w trakcie okupacji niemieckiej na tajnych kompletach, prowadzonych m.in. przez jej starszą siostrę Janinę. W 1942 roku Niemcy wywieźli Chmielewskich w okolice Królewca (wieś Rosen), skąd udało im się wrócić wiosną 1945 roku.
Po wojnie Barbara Chmielewska kontynuowała naukę w szkole podstawowej w Zembrzusu, a później w Janowie, gdzie ukończyła siódmą klasę. W 1946 roku wyszła za mąż. Z mężem Ildefonsem Krajewskim (1924-1993) prowadziła we wsi Iwany (gm. Janowiec Kościelny, woj. olsztyńskie, obecnie warmińsko-mazurskie) gospodarstwo rolne. Wychowali synów Jana i Sławomira oraz córkę Jadwigę. Pani Barbara doczekała się dziesięciorga wnuków i szesnaściorga prawnuków.
Początki pisarstwa Barbary Krajewskiej sięgają lat II wojny światowej, kiedy dokumentowała w postaci wierszowanych przekazów przebieg tragicznych wydarzeń okupacyjnych w swojej okolicy i na przymusowych robotach. Opisywała martyrologię Polaków i okrucieństwo faszystów niemieckich. Debiutowała w latach sześćdziesiątych na łamach prasy olsztyńskiej. Potem publikowała w wielu gazetach i czasopismach, almanachach ciechanowskich i ogólnopolskich oraz w poszczególnych rocznikach „Ciechanowskich Zeszytów Literackich”.
Wiersze jej weszły w skład licznych antologii, edycji pokonkursowych i albumów poetycko-plastycznych. Biogram i wybór liryków znalazły się w Minisłowniku biograficznym polskich współczesnych poetów religijnych, oprac. E. Przebieracz, Gliwice 1994, 1998, 2002, a wiersz W czasie żniw Grupa Edukacyjna zamieściła w podręczniku gimnazjalnym Klucze do kultury (Kielce 2009). Informacje o autorce i jej utwory można też spotkać w książkach Alfreda Borkowskiego: Klub Pracy Twórczej 1968-1992 (Ciechanów 1992) oraz Ludzie pióra Mazowsza Ciechanowskiego (Ciechanów 2005). Ponadto, w opracowaniu Z dziejów Gminy Janowiec Kościelny (Janowiec Kościelny 2012), okolicznościowym wydawnictwie Moje miejsce na Ziemi. Gmina Janowiec Kościelny (bmrw) oraz w edycji Druga dekada. Literacka Ziemia Ciechanowska, redakcja, wstęp i oprac. T. Kaczorowska (Ciechanów 2017).
Pisarka wykazywała się ogromną aktywnością społeczną. Należała do Stowarzyszenia Polaków Poszkodowanych przez III Rzeszę Niemiecką. Współpracowała z Miejskim Domem Kultury w Mławie, Powiatowym Centrum Kultury i Sztuki w Ciechanowie (wcześniej WDK), Stowarzyszeniem Twórców Nieprofesjonalnych „Krzewnia” w Ciechanowie, tamtejszym Stowarzyszeniem Pracy Twórczej i Stowarzyszeniem Miłośników Kultury w Krasnem. Należała do Klubu Pracy Twórczej i Stowarzyszenia „Academia Europaea Sarbieviana” w Ciechanowie. Od 1990 roku była członkiem ogólnopolskiego Stowarzyszenia Twórców Ludowych. W 2000 roku wstąpiła do Związku Literatów Polskich. Została również przyjęta do Stowarzyszenia Autorów Polskich i Związku Literatów na Mazowszu. Uczestniczyła w przedsięwzięciach Bractwa Literackiego Białego Pasterza w Krakowie i Forum Kobiet Katolickich w Warszawie. Przybywała na warsztaty literackie i „biesiady” poetyckie w Burkacie, Ciechanowie, Gołotczyźnie, Nidzicy i Opinogórze. Bliska jej była Ciechanowska Jesień Poezji. Angażowała się w lokalne uroczystości patriotyczno-religijne, głównie gminne i szkolne (dożynki, Święto Niepodległości, dzień patrona szkoły, dzień weterana, wigilia seniora). Systematycznie pojawiała się na corocznym Seminarium Historycznym „Rodowód – Tożsamość – Tradycje Gminy Janowiec Kościelny”.
Światopogląd Barbary Krajewskiej został ukształtowany na fundamencie wartości religijnych, patriotycznych, rodzinnych oraz na osnowie etosu chłopskiego, co znalazło wyraz w jej wierszach, „opowieściach” wierszowanych oraz w przekazach epigramatycznych, głównie sentencjach, maksymach i fraszkach.
W wierszach o tematyce rodzinnej autorka opowiada się za jednością rodową, budowaną przede wszystkim dzięki mocy płynącej z wiary katolickiej. Wyrazem troski o rodzinę, uznawanej za źródło szczęścia indywidualnego i fundament ładu społecznego, są poetyckie wskazania moralne dla najbliższych. Wzruszają poza tym nostalgiczne strofy poświęcone zmarłym rodzicom, których Krajewska przedstawia jako troskliwych opiekunów oraz krzewicieli pobożności i patriotyzmu.
Z hymniczno-modlitewnych liryków religijnych wyłania się wizerunek Boga teistycznego, kochającego i mądrego, który tchnął życie w świat i zaangażował się w jego istnienie, panuje nad materią i duchem. Uwielbieniu żywionemu dla Stwórcy towarzyszy apologia natury, pojmowanej jako znak materialny potęgi nadprzyrodzonej, dzieło nieskończenie piękne i dobre. Wiersze religijne mówią też o stałej obecności Boga w życiu pisarki – osoby głęboko wierzącej, uczestniczącej w praktykach liturgicznych Kościoła, uznającej bez zastrzeżeń prawdy chrześcijaństwa i ufnie przyjmującej patronat Matki Boskiej.
Sporo wierszy, zwłaszcza z ostatniego okresu twórczości, traktuje o starości, zdrowiu, przemijaniu i pośmiertnym losie człowieka. Mają one zarówno piętno osobiste, jak i zakrój uniwersalny. W skorelowanych ze stanami przyrody rozmyślaniach nad przemijaniem autorka uświadamia sobie i bliźnim nieodwracalność procesu starzenia. Nie boi się pisać o fizycznych stronach sędziwego wieku, którym przeciwstawia energię duchową. Dowodzi także, że jesień życia może być piękna, gdy człowiek zaakceptuje ten stan, znajduje oparcie w rodzinie i religii oraz egzystuje w znanym od dzieciństwa świecie.
Osobiste relacje między człowiekiem a Bogiem są szczególnie widoczne w lirykach eschatologicznych, w których autorka postrzega ziemskie istnienie jako pielgrzymkę wiodącą do Stwórcy. Uznaje swą skończoność doczesną i uważa, że należy być zawsze przygotowanym na przejście do wieczności. Trwogę uwarunkowaną koniecznością fizycznego odejścia tłumi przeświadczeniem o Bożej miłości i miłosierdziu oraz przekonaniem o znaczeniu wstawiennictwa Maryi.
Ważne miejsce w dorobku Barbary Krajewskiej zajmują wiersze autotematyczne, ukazujące rodowód, źródła, istotę i rolę podjętego pisarstwa. Poetka utrzymuje, że dany jej dar tworzenia ma pochodzenie nadprzyrodzone. Jest łaską otrzymaną od Boga. Źródła ziemskich inspiracji tkwią z kolei w naturze i osobistych przeżyciach, a powstające utwory wyrażają głównie emocje i upowszechniają wyznawane wartości. W pierwszym rzędzie szerzą elementarne prawdy moralne, wychowują w duchu katolickim i kształtują patriotyzm. Dzięki dokonaniom literackim można również pozyskać ludzkie serca, przezwyciężając w ten sposób doczesność.
W wielu utworach dochodzi do regionalizacji tematyki, zaznacza się kult ziemi rodzinnej – „małej ojczyzny”, utożsamianej z obszarem macierzystej wioski, gminy i parafii. Tę dobrze znaną przestrzeń, przyjazną i swojską, poetka przedstawia w arkadyjskich barwach. Sądzi bowiem, że znalazła się w najlepszym miejscu na świecie, gdzie pod wspólnym niebem żyją zgodnie dobrzy ludzie. Opiekuje się nimi Bóg, a harmonia społeczna wynika z przyjętej religii, relacji familiarnych i tradycji historyczno-kulturowej.
Także o Polsce – „wielkiej ojczyźnie” pisarka wypowiada się z rzadko spotykaną pasją. Ojczyznę widzi jako byt „żywy”, zbiorowość zamieszkującą własne terytorium, zespoloną więzami krwi, wiarą, tradycją narodową i rodzinną, gotową do poświęcenia życia za swój kraj. W takiej sytuacji patriotyzm staje się warunkiem istnienia społeczeństwa i państwa. Ważne jest też upowszechnianie bohaterskich dokonań, zwłaszcza takich jak wskrzesiciela ojczyzny Józefa Piłsudskiego.
W poezji Barbary Krajewskiej pojawiają się również wiersze upamiętniające Jana Pawła II. W porównaniu do podobnych tekstów innych pisarzy ludowych utwory te są bardziej zróżnicowane artystycznie i bogatsze treściowo, chociaż i w nich przeważa wybitnie pozytywne formowanie portretu Papieża, uwarunkowane polskim dziedzictwem religijno-patriotycznym i misyjnym charakterem posługi Ojca Świętego.
Refleksje nad współczesnym światem doprowadzają poetkę do wniosku, że zmierza on ku autodestrukcji, w stronę rozpadu tradycyjnej kultury i etyki oraz negowania jakości narodowych i religijnych. Z tym wypaczonym liberalizmem, permisywizmem i chaosem autorka zdecydowanie się nie godzi i przeciwstawia przejawom zła wartości chrześcijańskie.
Autonomiczne przedstawienia przyrody są nieliczne i jawią się najczęściej przez pryzmat pór roku oraz właściwych dla danego czasu prac gospodarczych. Wśród równie nielicznych obrazów agrarnych zwraca uwagę pradawne wyobrażenie ziemi matki – opiekuńczej, płodnej materii, powołanej do biologicznego utrzymywania życia. Z zespołu zajęć chłopskich wyeksponowane zostają żniwa, a spośród postaci rolnik – oracz i siewca.
Powstające w ostatnich kilkunastu latach wierszowane „opowieści” należy postrzegać jako pewną odmianę przekazów narracyjnych, gdyż mają wyraźnie zaznaczonego narratora i zarysowaną fabułę. Wiarygodność tych z reguły kronikarskich i upamiętniających relacji wynika z uczestniczenia pisarki w prezentowanych wydarzeniach. W wymiarze historycznym teksty te ukazują los Polaków wypędzonych przez III Rzeszę Niemiecką z ojcowizny i skazanych na przymusowe roboty dla okupanta. Prócz tego spotykamy opisy bestialskich zachowań żandarmerii niemieckiej z Janowca Kościelnego.
Proza Barbary Krajewskiej skupia się niemal wyłącznie na wydarzeniach z okresu II wojny światowej. W krótkich opowieściach wspomnieniowych autorka-narratorka przedstawia poszczególne epizody wojenne, w których uczestniczyła lub była świadkiem. Przekazy te pełnią po części rolę kroniki rodzinnej, ale ze względu na reprezentatywność dla doświadczenia okupacyjnego stanowią ważny przyczynek do historii zniewolenia Polaków przez agresora niemieckiego. Wypadki dziejowe jawią się przy tym z punktu widzenia ludności cywilnej oraz w perspektywie charakterystycznej dla świadomości dziecka. Reminiscencje z lat II wojny spotykamy ponadto w tekstach balladowych.
Co ciekawe, pisarka ogłaszała też pieśni patriotyczno-żołnierskie i religijne, czerpiąc w tym zakresie z repertuaru domowego babci i ojca oraz z lokalnej tradycji ustnej. W dodatku, na podstawie własnej wiedzy, relacji najbliższych i dostępnych dokumentów opracowała dzieje swojej rodziny, a zebrany materiał udostępniła w książce Na gościńcu przeszłości.
W sumie, twórczość Barbary Krajewskiej promieniuje życzliwością i serdecznością. Przenika je umiłowanie Boga, ojczyzny, rodziny, wiara w człowieka i przekonanie o nadrzędności dobra. Autorka wskazuje na konieczność przestrzegania etyki chrześcijańskiej, piętnuje obojętność wobec spraw publicznych i uświadamia znaczenie dziedzictwa narodowego. Jest wyczulona na piękno wiejskiej natury. W wielu tekstach widać odniesienia autobiograficzne i zanurzenie w realiach regionalnych, więź z macierzystą pobużańską krainą. Liryki wyróżnia olbrzymia duchowość i szczerość wypowiedzi, epigramaty refleksyjność i przenikliwość myślowa. Talent, wieloletnia praktyka i znaczna świadomość estetyczna sprawiły, że spotykamy się przy tym z utworami sprawnymi artystycznie, spójnymi stylistycznie, nasyconymi oryginalną metaforyką. Autorka całkowicie panowała nad słowem, poszukując odpowiednich kształtów dla niesionych przez nie znaczeń.
Barbara Krajewska do końca ziemskiego życia była literacko aktywna. W 2020 roku ukazał się ostatni jej tomik pod jakże symbolicznym tytułem Kluczem modlitwy otwieram dzień.
Nagrody i odznaczenia:
- „Złote pióro”, nagroda Związku Literatów na Mazowszu za Książkę Roku 2011.
- Nagroda im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej”, 2014.
- Statuetka Marii Konopnickiej, Powiatowe Centrum Kultury i Sztuki w Ciechanowie, 2015.
Konkursy literackie:
- Ogólnopolski Konkurs Literacki im. Jana Pocka, czternastokrotna laureatka, 1992,2020 – II nagroda; 1993, 1996, 1998, 1999, 2008, 2009, 2011, 2014; 1994, 2000, 2002, 2003 – wyróżnienie;
- Ogólnopolski Konkurs Poetycki „O Laur Opina” w Ciechanowie-Opinogórze, laureatka;
- Konkurs „Szukamy talentów wsi” w Wąglanach, 1992, laureatka;
- Konkurs literacki Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Ciechanowie, 1995 – I nagroda; 1996 – wyróżnienie specjalne.
Tomiki autorskie:
- Nie jestem samotna, wybór A. Liszewski, Ciechanów 1991.
- Zagony słów, wstęp i wybór H. Zarębska, Mława, brw.
- Nad błękitną miedzą Orzyca, redakcja Z. Mirowski, Ciechanów 1993.
- Aż po uspokojenie nieba, wybór, oprac. i wstęp D. Niewiadomski, Lublin 1994.
- Ojczysta tęcza, wybór, oprac. i wstęp D. Niewiadomski, Lublin 1998.
- Może doczekam malinowych żniw, redakcja Z. Mirowski, Ciechanów 2000.
- Zagony ziemi, Warszawa 2002.
- Gwiazdy liczą kłosy, wybór, oprac. i wstęp D. Niewiadomski, Lublin 2007.
- Uśmiecha się do mnie łąka, wybór, oprac. i wstęp D. Niewiadomski, Lublin 2009
- Na gościńcu przeszłości, oprac. i wstęp D. Niewiadomski, Lublin 2011.
- Modlitwa za polską ziemię, oprac. i wstęp D. Niewiadomski, Lublin 2013.
- Ziarna miłości, wstęp D. Niewiadomski, Lublin 2016.
- Wznoszę serce do Boga, wstęp i redakcja D. Niewiadomski, Lublin 2018.
- Kluczem modlitwy otwieram dzień, wybór, wstęp i opracowanie Donat Niewiadomski, Lublin 2020.
Publikacje w edycjach zbiorowych:
- Polska nam Papieża dała, t. I, Kraków 1993; t.III, Kraków 1999.
- Prowadź nas w jasność. Antologia ludowej liryki religijnej, Lublin 1994.
- … z mazowieckiej księgi. Ziemia Ciechanowska w poezji i grafice, Ciechanów 1994.
- Talenty Jóźwika z Wąglan, Warszawa brw.
- Twórcy… drzewa ziemi naszej, Ciechanów 1995.
- Głosy z ojczyzny, Warszawa 2002.
- Romantycznej ziemi czar. Antologia poezji ciechanowskiej, Ciechanów 2003.
- Z wierszy do serc, Kraków 2005.
- Odejdę a po mnie pieśń zostanie, Lublin 2006.
- A Duch wieje kędy chce, Lublin 2007.
- Żegnamy Jana od Biedronki, Czekanów 2007.
- I brył swym grzmotem zapłacze ziemia, Lublin 2008.
- Na skibie czarnej serce swoje złożę, Lublin 2009.
- Jan Pocek – poeta „co śpiewał i orał”, Lublin 2011.
- Chodzę o świcie po srebrnych polach, Lublin 2019.
Bibliografia i źródła:
- Barbara Krajewska, [w:] Minisłownik biograficzny polskich współczesnych poetów religijnych, Gliwice 1994, 1998, 2002.
- Roszko G., O poezji Barbary Krajewskiej, „Poezja Dzisiaj” 2000, nr 11-12.
- Niewiadomski D., Barbara Krajewska – pisarka ziemi mazowieckiej, „Twórczość Ludowa” 2009, nr 3-4.
- Juszkiewicz R., O poetce znad Orzyca, [w:] „Ziemia Zawkrzeńska”, t. 14, Mława 2010.
- Falenta A.A., Bóg – Honor – Ojczyzna według Barbary Krajewskiej, [w:] Romantyczność, Ciechanów 2012.
- Niewiadomski D., Modlitwa za polską ziemię, [w:] Bolesław Biegas – artysta i literat, Ciechanów 2014.
- Poetyckie „ziarna miłości” Barbary Krajewskiej, [w:] Stanisław Chełchowski – ziemianin, badacz, publicysta, Ciechanów 2016.
Wiersze Barbary Krajewskiej
Moje wiersze
Ja sama wierszy nie piszę –
pisze je za mnie strażniczka pól
ślubna grusza na miedzy
gdy krząta się na niej
bursztynowa orkiestra pszczół
gromadząc lek na nasze zbolałe serca
Ja sama wierszy nie piszę –
piszą je za mnie sędziwe kłosy
co pną się do słońca
by po żniwach głód
nie pęczniał na naszych stołach
Ja sama wierszy nie piszę –
pisze je śliwa pod moim oknem
co dzwoni dziecinnymi grzechotkami
a w jej złocistej koronie
skrzydlata orkiestra intonuje
donośny hymn na cześć Stwórcy
Ja sama wierszy nie piszę –
pisze je za mnie sędziwy
kasztan na moim podwórzu
świadek chwil radosnych i smutnych
Ja sama wierszy nie piszę –
pisze je za mnie przydrożna wierzba
co rozpostartymi zielonymi rękoma
wskazuje drogę pędzącym w dal podróżnym
Ja sama wierszy nie piszę –
pisze je nocna cisza w mojej uśpionej wiosce
a wiatr na skrzydłach roznosi
po janowieckich polach
Kluczem modlitwy otwieram dzień, Lublin 2020, s. 21.
Mój wiersz
Pytasz po co ja piszę
Pan Bóg mi tak każe
On mi zsyła myśli
a pióro jest w mojej dłoni
jak jabłka na jabłoni
Mój wiersz rodzi się w sercu
tam zaprzyjaźnia się z myślą
i podaje dłoń śnieżnej kartce
Mój wiersz pomagał mi
pielić buraki i grabić siano
by rzeka mleka nie ustała
Z moim wierszem podążałam
w pole z radością
jak do kwiatów pszczoła
Teraz mój wiersz koi
każdy smutek i osusza łzy
Teraz mój wiersz idzie ze mną
do świątyni w Janowcu
gdzie będziemy prosić Boga
o łaski doczesne i szczęśliwą
drogę do wrót nieba
Kluczem modlitwy otwieram dzień, Lublin 2020, s. 22.
Na naszej ziemi
W Janowcu Kościelnym piękna świątynia
i kościelne wieże do nieba wiodące
Matka Boska z Dzieciątkiem ich strzeże
Na nizinach rolnicy pługiem kroją role
a chór skrzydlaty śpiewa
Stwórcy Najwyższemu na chwałę
Wszystkie kapliczki ładnie odnowione
w powodzi kwiatów od wiosny toną
osnute majową pieśnią i modlitwą gorącą
Bezmiar tu czaru i radości
bezmiar gwiazd na niebie
zapach chleba wokół się rozsiewa
deszcz nam ziemię skrapla
chmura przed żarem słońca osłania
Księżyc pielgrzym spaceruje
po rozgwieżdżonym nocnym niebie
i liczy kłosy na pszenicznym zagonie
A wszystko to Bóg stworzył
dla mnie – dla nas i dla ciebie
Kluczem modlitwy otwieram dzień, Lublin 2020, s. 23.
Jesteś ze mną
Gdy opuszczam kolebkę snu
z krzyżem Chrystusa na piersi –
jesteś ze mną
Gdy modlę się do Najświętszej Panienki
czuwającej w złotej koronie
na śnieżnej ścianie –
jesteś ze mną
Gdy skrzypią drzwi sieni
a na ramieniu ślubnej gruszy
skrzydlata orkiestra
wznosi hymn dla Stwórcy –
jesteś ze mną
Gdy depczę cienie przydrożnych drzew
na kamiennej wstędze
zmierzając do janowieckiej świątyni –
jesteś ze mną
Gdy na klęczkach dziękuję
Matce Najświętszej
za wszelkie dary życia doczesnego –
jesteś ze mną
Kluczem modlitwy otwieram dzień, Lublin 2020, s. 41.
Pójdę do Pana
Ja też pójdę…
Tylko obrządek w obejściu sprawię
sprawdzę dom i ogród
i pójdę jak w każde święto
święconą wodą uczynić znak krzyża
Zegnę obolałe kolana
przed Najświętszym Sakramentem
pokłonię się Matce Boskiej
promieniującej z cudownego
obrazu na ołtarzu
i wraz z wiernymi z rąk kapłana
spożyję chleb życia wiecznego
Gorliwie zmówię modlitwę
dziękując Wszechmocnemu Bogu
za swoje kulawe zdrowie
za zdrowie moich ukochanych dzieci
wnuków i prawnuków
i za wszystkich bliskich
których kocham miłością mych przodków
kocham tak jak kwiaty cieszą się słońcem
jak głodny raduje się chlebem
Kluczem modlitwy otwieram dzień, Lublin 2020, s. 43.
Żal mi będzie
Gdy przyjdzie rozstanie
żal mi będzie
przodków moich pola
przetykanego kłosami
pachnącego chleba
i ptasich chórów
kipiących radością
Żal mi będzie
kościoła w Janowcu
co wskazuje cel naszej
ziemskiej wędrówki
Żal mi będzie
serdecznych przyjaciół
z którymi wymieniam
kwiaty pogodnych słów
i dzięki którym życie
staje się słoneczne
Ale ja cała nie umrę
pozostanę w duszach bliźnich
w strofach wierszy
i na kartach książek
A ty ziemio janowiecka
jak matka rodzona
przytul mnie do swego łona
i utul na wieki
Kluczem modlitwy otwieram dzień, Lublin 2020, s. 45.
