Tematy maryjne w malarstwie ludowym – nowa wystawa w naszej Galerii
Wystawa jest pokłosiem ogłoszonego w 2022 roku przez Stowarzyszenie Twórców Ludowych konkursu pt. Narracje i interpretacje w sztuce ludowej. Ogólnopolski Przegląd Twórczości Ludowej, wieloletniej inicjatywy wpisującej się w długą tradycję konkursów na sztukę ludową. Tematem przewodnim drugiej edycji konkursu było malarstwo skupione wokół hasła Z niewiast najsławniejsza. Tematy maryjne w malarstwie ludowym. W konkursie wzięło udział 28 twórców z całej Polski, nadsyłając prace, będące twórczą interpretacją wybranego przez siebie wizerunku bądź motywu maryjnego.
Artyści prac podjęli ważny dla religijności typu ludowego motyw Marii jako Matki Boskiej oraz opiekunki i orędowniczki wiernych. Nadesłane na konkurs prace w znacznym stopniu skupiały się na przedstawieniach o charakterze dewocyjnym, co stanowi dowód myślenia o wizerunku Marii przede wszystkim jako głównej adresatce modlitw w religijności typu ludowego. Próby ukazania wątków narracyjnych wynikających z życia Bożej Rodzicielki były także mocno osadzone w hieratycznej konwencji obrazowania właściwej dawnej sztuce ludowej. Ilustracje obrzędów związanych z pobożnością maryjną koncentrowały się przede wszystkim na sielankowości wiejskiego sztafażu, dla którego kapliczki maryjne i odprawiane przy nich nabożeństwa stanowią nie tylko własny rys polskiej duchowości maryjnej, ale wiążą się z tęsknotą twórców za idealizowaną harmonią życia wiejskiego.
W konkursie nie przyznano pierwszej nagrody. Trzy równorzędne drugie nagrody przypadły w udziale artystom, którzy w sposób autorski podjęli dialog z dawnym malarstwem ludowym o silnie regionalnym charakterze (kaszubskie i podhalańskie malarstwo na szkle). Praca Włodzimierza Ostoi-Lniskiego wykorzystywała spotykaną między innymi w praktyce kaszubskiego malarstwa na szkle tradycję podkładania pod taflę szklaną grafik. Na okoliczność konkursu twórca przygotował drzeworyt ukazujący Matkę Boską Roztwórną, który uzupełnił właściwym regionowi ornamentem malarskim.
Na szczególną uwagę zasługuje także praca Marty Walczak-Stasiowskiej, która w rozbudowanej formie przedstawiła sceny z życia Marii – od jej poczęcia po szczególnie ważne dla autorki wizerunki o charakterze dewocyjnym. Całość została umiejętnie zharmonizowana pod względem ornamentacyjnym i kolorystycznym. Wizerunek Matki Boskiej Zielnej autorstwa Rozalii Szypułowej w twórczy sposób wykorzystuje schematy obrazowania właściwe malarstwu cechowemu, w którym motyw apoteozy Marii umiejętnie połączono z narracją dotyczącą sierpniowego święta. Z kolei prace wyróżnione w konkursie umiejętnie komponowały sceny pejzażowe z przedstawieniem maryjnym.
Na wystawie prezentujemy wszystkie nadesłane na konkurs prace i cykle malarskie. Są wśród nich wizerunki malowane na deskach, płycie pilśniowej i na płótnie. Nie brakuje też obrazów na szkle. Oryginalnym przedstawieniem jest Namitka – wizerunek Maryi został tu namalowany akrylem na białym nieusztywnionym płótnie. Wyobraźnia oraz nacechowanie emocjonalne wielu prac świadczą o głębokim wejściu w specyfikę tematu oraz indywidualnym podejściu do realizowanych motywów. Prezentowane wizerunki mają charakter i narracyjny i interpretacyjny, są odpowiedzią na zaproponowany temat, a przede wszystkim wpisują się w nurt polskiej religijności maryjnej.
* Fot. Krzysztof Butryn
