Umiejętność wykonywania pająków na Lubelszczyźnie wpisana na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego

Pająki ludowe jeszcze przed  II wojną światową były obowiązkowym elementem wystroju wiejskich chałup. Po wojnie, w wyniku przemian społeczno-kulturowych zwyczaj ten zaczął tracić na popularności. Jednak – jak dowodzą depozytariusze z Lubelszczyzny – nie zanikł zupełnie i jest wciąż żywy, choć zmieniły się nieco jego funkcje. Wykonywani je przede wszystkim przed Bożym Narodzeniem, ale nie tylko. Niektórzy informatorzy podają, że pająki wykonywani także przed Wielkanocą, by nadać izbie odświętnego charakteru.

Na Lubelszczyźnie powstawały różne formy pająków, najpopularniejsze były te żyrandolowe wzorowane na kościelnych i pałacowych żyrandolach. Nie była to jednak jedyna forma, do dziś popularne są pająki krystaliczne, tarczowe (ich podstawę stanowi tarcza wyplatana ze słomy) i obręczowe. Coraz rzadziej można natomiast spotkać pająki kuliste. Dawniej do wykonania pająków gospodynie używały naturalnych, łatwo dostępnych materiałów: słomy, ziół, piór itp. Obecnie, obok słomy, wykorzystywane są kolorowe papiery i bibuła.

Pająkom przypisywano niegdyś funkcje magiczne i obrzędowe. Wieszano je u powały, w centralnym miejscu izby albo w świętym kącie, Miały przynosić gospodarzom urodzaj plonów, dobrobyt oraz chronić przed złem. Obecnie pełnią już tylko funkcję dekoracyjną. Zdobią nie tylko wnętrza mieszkań domów, ale coraz częściej pojawiają się w miejscach publicznych – w restauracjach, świetlicach, bywają też oryginalną instalacją na współczesnych wystawach lub imprezach plenerowych.

Rośnie też liczba miłośników tego typy ozdób, a także twórców, którzy chcą zachować tę piękną, regionalną tradycję. mamy więc nadzieję, że wpis na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego przyczyni się do wzrostu świadomości ogółu społeczeństwa na temat wagi tradycji i przekazu międzypokoleniowego.

Fot. studio-pajakow.pl