Anna Padoł (1953–2019)

Anna Padoł urodziła się w Nowym Sączu, w 1953 roku. Zajmowała się głównie rzeźbą, choć chętnie sięgała też po malarstwo na szkle. Zadebiutowała w 1977 roku. Jej twórczość była nierozerwalnie związana z Ośrodkiem Sztuki Ludowej w Paszynie, miejscem niezwykłym, bo stworzonym przez niezwykłego człowieka. Był nim ksiądz Edward Nitka, sprawujący w Paszynie funkcje proboszcza, który przez swoją dodatkową pracę i pasję stał się sam dla siebie mecenasem sztuki.

Paszyn był wioską bardzo ubogą, a wielu jego mieszkańców było chorych, kalekich i bezradnych. Ksiądz zachęcał swoich parafian do pracy twórczej i często mawiał że „kto rzeźbi, ten trzy razy się modli”, dlatego po krótkim czasie rzeźbiła już cała wieś, ok. 70 osób. Rzeźbili ponieważ rzeźba była ich sposobem wypowiadania swoich głębokich emocji i sposobem zarobkowania. Dla księdza Nitki była to praca nie tylko duszpasterska, ale także pedagogiczna, a głównym celem było dowartościowanie ludzi, przekonanie ich, że i oni potrafią robić coś, co będzie piękne i pożyteczne.

Z czasem zebrano kolekcję dzieł twórców, i z tych dzieł powstało Muzeum Sztuki Ludowej, działające przy kościele parafialnym p.w. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Obecnie kolekcja Muzeum liczy 3000 eksponatów miejscowych rzeźbiarzy i malarzy i jest ona wystawiana w ośrodkach kultury w kraju i za granicą, a sztuka paszynian nadal cieszy się ogromnym zainteresowaniem, tkwiąc mocno w tradycji chrześcijańskiej. Jest wyrazem wiary i religijności jej autorów, a Ośrodek Sztuki Ludowej postrzegany jest przez niektórych jako fenomen we współczesnej twórczości, ludowej rzeźby i malarstwa na szkle, jako najciekawszy ośrodek rzeźby ludowej w Europie.

Anna Padoł zamiłowanie do twórczości ludowej odziedziczyła po matce i dziadku, którzy zajmowali się bednarstwem. Sztuki rzeźbiarskiej nauczyła się jednak od wujka Stanisława Poręby, który udzielał jej najdrobniejszych wskazówek, jakie wybierać drewno, jak trzymać dłuto i nożyk, jakie stosować farby. Sama też przyglądała się jego rzeźbom oraz pracom wykonanym dawnej przez mieszkańców wsi.  Przez lata wypracowała swój własny styl. Jej prace wyróżniały się archaicznością. Tematami Jej prac były najczęściej postacie biblijne np. Adam i Ewa w Raju, Ucieczka z Egiptu, Anioły, Pieta czy Jezus Frasobliwy i inne.

Od 1981 r. była członkiem rzeczywistym Stowarzyszenia Twórców Ludowych w dziedzinie rzeźby i malarstwa na szkle. Zadebiutowała w konkursie Współczesnej Rzeźby Ludowej Karpat Polskich zorganizowanym przez Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu, w 1977 roku uzyskując wyróżnienie za zestaw prac, natomiast w 1979 roku wzięła udział w Wojewódzkim Konkursie Plastycznym dla amatorów i był to jej debiut malarski.

Charakterystycznym motywem prac rzeźbiarskich autorki były wielkie, przymrużone oczy z wyraźnym konturem dolnej powieki, spoglądające w dół. Wykonane są z drewna lipowego i pokryte farbą akrylową. W malarstwie na szkle przedstawia przede wszystkim Matkę Boską i świętych.

Twórczość Anny Padoł jest doskonałym świadectwem form tradycyjnych, które na terenie Paszyna stanowią o fenomenie tego miejsca, a rzeźby są nieodłącznym przykładem kontynuacji tradycyjnej rzeźby paszyńskiej, tak pod względem wykonania jak i wypracowania przez lata „stylu paszyńskiego”, gdzie uroda świątków polega na nieurodzie.  Z pozoru toporne, mają w sobie siłę i autentyzm prawdziwie radosnej sztuki.

Autorka posiadała olbrzymi potencjał twórczy, którym obdarza innych prowadząc warsztaty twórcze i pokazy techniki rzeźbiarstwa i malarstwa na szkle, zarówno w swojej miejscowości jak i przy okazji imprez kulturalnych organizowanych w całej Polsce. Jedną z takich imprez był Jarmark Jagielloński w Lublinie, podczas którego była instruktorką rzeźbiarstwa w ramach Letniej Szkoły Rzeźby Ludowej w sierpniu 2010 r. Warsztaty cieszyły się olbrzymim powodzeniem i pod bacznym okiem instruktorki wielu zainteresowanych tą dziedziną twórczości zgłębiło tajniki rzeźbiarstwa i odkryło w sobie dodatkowe talenty artystyczne.

Prace Anny Padoł prezentowane były na wystawach rzeźby ludowej Karpat Polskich oraz rzeźby i malarstwa paszyńskiego w różnych miastach Polski a także na Słowacji oraz w Niemczech. Znalazły się na stałych kolekcjach, przede wszystkim w Muzeum Paszyńskiego Talentu” założonego przez wspomnianego ks. Edwarda Nitkę a prowadzonego obecnie przez księdza Stanisława Janasa, w muzeach w Nowym Sączu, Warszawie, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Kielcach, Katowicach oraz w wielu kolekcjach prywatnych w kraju i za granicą.

Autorka miała na swoim koncie wielokrotny udział w Ogólnopolskich Targach Sztuki Ludowej w Kazimierzu, Targach Sztuki w ramach „Jesieni Tatrzańskiej” w Zakopanem, „Tygodniu Kultury Beskidzkiej” w Żywcu, w kiermaszach sztuki ludowej w Sądeckim Parku Etnograficznym i w innych regionalnych imprezach kulturalnych.

W 2009 r. uzyskała stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a w ramach programu stypendialnego, w 2010 r. w Stowarzyszeniu Twórców Ludowych w Lublinie eksponowało prace artystki na wystawie indywidualnej.

Ponad trzydziestoletnia działalność artystyczna była dla Anny Padoł sensem życia, w twórczości znajdowała ukojenie i spokój. Kiedy ogląda się jej rzeźby, czuje się, że tchnie z nich radość i optymizm. Autorka wniosła znaczący wkład w promocję twórczości regionalnej Sądecczyzny i wzbogaciła dziedzictwo kulturowe swojego regionu, z którego wyrosła.

Zmarła 5 sierpnia 2019 r.

Nagrody i odznaczenia:

• Stypendium MKiDN, 2012
• Srebrny Krzyż Zasługi, 2014

Konkursy:

• III Konkurs Współczesnej Rzeźby Ludowej Karpat Polskich, Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu, 1977, wyróżnienie.
• Tradycyjne obrzędy ludowe w twórczości plastycznej, Ministerstwo Kultury i Sztuki i Jasielskie Centrum Kultury w Muzeum Regionalnym w Jaśle, II nagroda;
• Konkurs „Czarna Madonna w Twórczości Ludowej i Amatorskiej”, Rabka 1983, wyróżnienie;
• Ogólnopolski Konkurs Sztuki Ludowej „Ojczyzna”, Stowarzyszenie Twórców Ludowych Zarząd Główny w Lublinie 1984, nagroda;
• Ogólnopolskim Konkursie „Diabły w rzeźbie ludowej”, Fundacja Cepelia Warszawa i Muzeum Miasta Łęczycy,  1987, nagroda;
•  Konkurs „Malarstwo na szkle z Paszyna”, Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu, 1988, nagroda;
•  Wojewódzki Konkurs pt. „Madonna w sztuce ludowej”, Myślenice 2001, III miejsce;
• „Patroni naszych kościołów”, Gminny Ośrodek Kultury w Stryszawie, 2003, 2005, 2007, nagroda.

Wystawy:

• Jesień Tatrzańska, Zakopane 1980;
• Galerie fur Polnische Volkskunst, Wittstedt 1981;
• I Biennale Współczesnej Sztuki Ludowej Województwa Nowosądeckiego, Nowy Sącz 1981;
• II Biennale Współczesnej Twórczości Ludowej Województwa Nowosądeckiego, Nowy Sącz 1993;
• Wystawa „Od św. Mikołaja do Trzech Króli”, Bielsko-Biała 2007;
• Rzeźby Anny Padoł, Stowarzyszenie Twórców Ludowych, 2010, wystawa indywidualna;
• Wystawa Nasz Papież, Wizerunki Jana Pawła II w twórczości ludowej, Muzeum Etnograficzne w Tarnowie, Tarnów 2014;
• Wystawa Bożonarodzeniowa SKT Sądeczanin „Hej Kolęda, Kolęda”, Nowy Sącz 2014;
• Wystawa „Święci Pańscy w sztuce ludowej” – Folk Art Gallery 2015;
• Wystawa „Męka Śmierć i Zmartwychwstanie Chrystusa w sztuce ludowej, Folk Art Gallery 2017;
• Nieuczoną ręka wystrugane. Rzeźby z kolekcji Tadeusza Kacalaka, Galeria Sztuki Ludowej STL, Lublin, 2018, wystawa zbiorowa.

Bibliografia i źródła:

• Kroh Antoni, Paszyński ośrodek plastyki ludowej, „Polska Sztuka Ludowa”, XXIX, nr 1-2,
  s. 95-104.
• Kroh Antoni, Współczesna rzeźba ludowa Karpat Polskich, Wrocław 1979.
• Nieuczoną ręka wystrugane. Rzeźby z kolekcji Tadeusza Kacalaka, red. K. Kraczoń, Lublin 2018, katalog wystawy.