Jan Puk urodził się w 1941 roku w Woli Rusinowskiej miejscowości leżącej w sercu Puszczy Sandomierskiej. Od ponad 70 lat pracuje w drewnie, w którym już jako kilkuletni chłopiec, otrzymanym od ojca nożykiem strugał drewniaki, drobne sprzęty gospodarcze oraz pierwsze zabawki.
Najważniejszym darem, który posiada Pan Jan Puk jest jednak umiejętność rzeźbienia w drewnie. W swoich pracach rzeźbiarskich koncentruje się na tematyce sakralnej (Chrystus frasobliwy, figury świętych itp.) i świeckiej (Józef Piłsudski, Tadeusz Kościuszko, sceny z życia lasowiackiej wsi itp.), ale przede wszystkim znany jest z unikatowych na skalę europejską i światową, statycznych oraz ruchomych zabawek ludowych oraz sprzętów gospodarskich w tym wozów, wiatraków, ale także architektury wiejskiej, tzn. zagród, podwórek z domami. Jednym z najciekawszym cykli są ruchome zabawki odtwarzające przedstawicieli ginących zawodów oraz zanikających czynności: pilarze, cepowanie, szatkowanie kapusty, drwale, kowale, cieśle i wiele innych. Jan Puk jest także twórcą różnorodnych instrumentów muzycznych takich jak terkotki, kołatki, różnego rodzaju grzechotki z kamieniami polnymi oraz gwizdki często o zróżnicowanych, ptasich kształtach. Co ważne, wszystkie zabawki oraz rzeźby, tworzone są bez użycia gwoździ i nie są malowane!
Niezwykle bogaty i różnorodny zestaw zabawek ludowych stanowi odzwierciedlenie licznych inwencji twórczych artysty. Od wielu lat Jan Puk rozwija różne metody i techniki stylistyczne. Z pietyzmem dba o proporcje i nawiązania do znanych sobie elementów kultury lasowiackiej. Słynie z stosowania skomplikowanych, wieloelementowych mechanizmów ruchomych, w całości wykonanych z drewna! W ostatnim cyklu „Wozy”, pokazuje zróżnicowanie pojazdów wiejskich, dbając o wszelkie szczegóły konstrukcyjne. Wszystkie pojazdy są w pełni mobilne!
Prace artysty znajdują się w wielu muzeach, w tym między innymi w Muzeum Zamkowym w Sandomierzu, Muzeum Regionalnym w Stalowej Woli, Muzeum Zabawkarstwa w Kielcach, Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej, Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu, Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie, Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi i wielu innych a także w szkolnych izbach historycznych, w zbiorach prywatnych w kraju i za granicą ale przede wszystkim domu rzeźbiarza. W swoim dorobku ma kilkadziesiąt indywidualnych i zbiorowych wystaw czasowych w różnych instytucjach w tym w muzeach, domach kultury oraz szkołach.
Za swoją działalność zawodową, społeczną i twórczą Jan Puk był honorowany wieloma nagrodami i odznaczeniami państwowymi.
Fotografia profilowa, źródło: https://sandomierz.gosc.pl/doc/7348728.Najchetniej-rzezbi-zabawki.
Nagrody i odznaczenia:
- Nagroda im. Oskara Kolberga za zasługi dla kultury ludowej, 2022;
- Odznaka Zasłużony Działacz Kultury;
- Odznaka Honorowa – Za Zasługi dla Oświaty;
- Złoty Krzyż Zasługi;
- Medal Komisji Edukacji Narodowej;
- Gwiozda Łowicka
- AMICO SUO SINGULARI
Konkursy:
- VII Międzynarodowy Konkurs na Zabawkę Tradycyjną w Bielsku-Białej, 2007, nagroda główna.
Wystawy:
- Dom Kultury w Grębowie, 1987, wystawa indywidualna.
- Przyjaciele bujanego konika, Lublin 2013, wystawa zbiorowa.
- „Takie było lasowiackie życie… Dawna wieś w rzeźbie Jan Puka”, Muzeum Regionalne w Stalowej Woli, 2022, wystawa indywidualna.
- Jan Puk. Mistrz ludowej rzeźby, Muzeum-Zamek Tarnowskich w Tarnobrzegu, 2023, wystawa indywidualna.
Bibliografia i źródła:
- Duma Piotr, Jan Puk: tradycja w drewnie ukryta, Gorzyce 2023.
- Materiały i dokumenty zgromadzone w teczce osobowej twórcy, Archiwum STL w Lublinie.
- Płaza Dominik, Jan Puk, https://www.nagrodakolberg.pl/laureaci-jan_puk.
