Stanisław Wyrtel (ur. 1956) pochodzi z Zubrzycy Górnej na Orawie, tam pracuje, tam urodziły się jego dzieci. W Zakopanem zdobywał zawód – ukończył Technikum Budownictwa Regionalnego. Ale tego, czym się naprawdę zajmuje, wyuczył się sam. Pracując w Orawskim Parku Etnograficznym jako przewodnik, codziennie widywał niewielkie obrazki zdobiące białe izby orawskich chałup. To one zainspirowały artystę do własnych prób malowania na szkle. Pierwsze dzieła były z treści i formy ludowe i orawskie, ale z czasem artysta zaczął eksperymentować. I choć tematyka pozostała ta sama, to poza tym stopniowo zmieniało się wszystko. Kreska stała się finezyjnie cienka i dynamiczna. Przestała ograniczać zamknięte płaszczyzny – stała się zaledwie szkicem, kanwą na której dopiero buduje się prawdziwy obraz, wyczarowany kolorem. Złocenia rozbiegły się po całej powierzchni obrazu, nie podkreślając już ważności elementów statycznych – stały się czymś co tworzy ruch. Stopniowo tez stworzył własną gamę kolorystyczną pełna ciepłych barw. Z czasem zmieniła się też tematyka prac – zaczęły powstawać obrazy inspirowane utworami muzycznymi. Tu z kolei barwy znacznie ochłodziły się, zaczęły jaskrawo błyszczeć. Kolejnym etapem twórczości były widoki orawskie – fragmenty skansenu w Zubrzycy, wnętrza chat, zadaszone studnie, ule. I znów kolor złagodniał, pejzaże pokryła delikatna mgła, we wnętrzach chat zapanował zmrok.
Najnowsze obrazy Stanisława Wyrtla to i tradycja i nowoczesność. Widzimy na nich kolędników za zaśnieżonymi oknami, pastuszków grających na fujarkach, świętych wpatrzonych w daleki lepszy świat – i kompozycje nieprzedstawiające. Wszystko to sprawia, że jest to sztuka niejednolita i niejednoznaczna, odbiegająca od kanonów malarstwa ludowego.
Od 1989 roku prowadzi własną galerię autorską „Na szkle malowane”. Jest członkiem Stowarzyszenia Twórców Ludowych.
Nagrody i odznaczenia:
- Nagroda Artystyczna Młodych im. Stanisława Wyspiańskiego, 1991;
- odznaka honorowa „Zasłużony Działacz Kultury”, 1995;
- roczne stypendium ministerialne, 2007;
- medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, 2008.
Wystawy (wybór):
1990
Kraków – Galeria „Milenium” Współczesnej Sztuki Ludowej i Użytkowej
Zakopane – Klub „Turnia”
Bielsko-Biała – Galeria Wojewódzkiego Ośrodka Kultury
Lublin – Krajowy Dom Twórczości Ludowej
Rabka – Muzeum im. W. Orkana
1991
Francja – Sarrequemines – EXPO 91
Kraków – Stowarzyszenie PAX
Warszawa – Galeria Warszawskiego Ośrodka Kultury
Gliwice – Miejska Biblioteka Publiczna
1992
Słowacja – Zuberec – Muzeum w Zubercu
Zakopane – Klub „Turnia”
Jasło – Jasielski Dom Kultury
Gliwice – Miejska Biblioteka Publiczna
1993
Zakopane – Galeria Władysława Hasiora
Nowy Targ – Galeria „Na Piętrze”
Sieradz – Biuro Wystaw Artystycznych
Radom – Muzeum Wsi Radomskiej
Francja – La Roche – Tydzień Kultury Polskiej
Słowacja – Stara Lubownia – Dni Kultury Polskiej
1994
Zubrzyca Górna – Muzeum – Orawski Park Etnograficzny
Gliwice – Muzeum w Gliwicach
1995
Kraków – Nowohuckie Centrum Kultury
Jaworzno – Muzeum w Jaworznie
USA – Nowy Jork – ART ’95
1996
Niemcy – Norymberga – Dni Kultury Polskiej,
Węgry – Budapeszt – Dni Kultury Chrześcijańskiej
Szydłowiec – Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych
1997
Wrocław – Klub Śląskiego Okręgu Wojskowego
1999
Krynica – Muzeum Nikifora „Romanówka”
Mielec – Samorządowe Centrum Kultury
2000
Warszawa – Dom Poselski w Sejmie RP
2001
Żywiec – Zespół Zamkowo-Parkowy
Gorzów Wielkopolski – Klub Myśli Twórczej „Lamus”
Rabka – M.O.K. Galeria „Pod Aniołem”
Bielsko Biała – Galeria Regionalnego Ośrodka kultury
2003
Płock – Płocki Ośrodek Kultury – Dom Darmstadt
2005
Warszawa – Dom Poselski w Sejmie RP.
Niepołomice – Zamek Królewski
Nowy Sącz – Małopolskie Centrum Kultury „Sokół
2006
Biecz – Muzeum Ziemi Bieckiej
Kęty – Dom Kultury w Kętach
2007
Słowacja – Twardoszyn – Miejski Dom Kultury
Niedzica – Muzeum – Zespół Zamkowy
Lublin – Krajowy Dom Twórczości Ludowej
2008
Żywiec – Miejskie Centrum Kultury
Węgry – Budapeszt – Dom Polski
Słowacja – Stara Lubowania – skansen
2009
Warszawa – CBR
Zakopane – „Atma”
