Stanisława Bakuła (1925-1989)

Stanisława Bakuła urodziła się we wsi Strzałki, w gminie Kadzidło. Pochodziła z rodziny chłopskiej, w której świadomie zachowywana i kultywowana była tradycyjna sztuka kurpiowska. W domu trudniono się wyrobem tkanin, hafciarstwem i koronczarstwem, malowano pisanki, wykonywano ozdobne pająki i wycinanki. S. Bakuła jako młoda dziewczyna potrafiła tkać dwukolorowe, kraciaste buronki, ozdobne dywany pasiaste a także haftować i ,,strzyc” wycinanki. Prace te zawsze bardziej interesowały ją niż prace w polu i w gospodarstwie, dlatego też, kiedy nadarzyła się odpowiednia okazja, zajęła się zawodowo twórczością rękodzielniczą.

W 1950 r. w Kadzidle powstała Spółdzielnia CPLiA ,,Kurpianka”, do której Bakuła od razu przystąpiła wykonując na jej zamówienie regionalne – kurpiowskie tkaniny dekoracyjne.  W Spółdzielni „Kurpianka” odkryto i doceniono jej talent wycinankarski. Stała się twórczą i bardzo oryginalną wycinankarką, której prace zyskiwały uznanie w konkursach i na wystawach sztuki ludowej. Bakułowa umiała z  zaledwie z czterech wzorów wycinanek kurpiowskich: „gwiazd”, ,,leluj”, „ptaków” i „lasów” stworzyć niezliczoną ilość różnorodnych motywów i rozwiązań kompozycyjnych. Jej przypisuje się stworzenie wycinanek w formie tzw. ,,lasu” i wielobarwnych leluj czyli drzewek życia. Nazwa wycinanki ,,las” pochodzi z zastosowania rytmicznie powtarzających się motywów stylizowanych drzew; jodełek i jałowców, pod którymi wycinankarka umieszczała ptaki, zwierzęta, ludzi. Wycinanki te miały znacznie wzbogacony rysunek, stawały się jak gdyby obrazkami z elementami prostej narracji. Każda wycinanka powstawała „od ręki” bez gotowych szablonów, każda z nich różniła się między sobą – nigdy nie było dwóch jednakowych. Ten rodzaj wycinanki przyczynił się do powstania nowego typu wycinanki obrazkowej, jednokolorowej, w której dominował jeden temat. W odróżnieniu od wycinanek typu ,,leluj”, „gwiazd” a nawet „lasów” powstających poprzez wielokrotne złożenie papieru, wycinanki obrazkowe były wycinane w arkuszu niezłożonego papieru lub składały się z kilku oddzielnie wyciętych figurek naklejonych na papier.

Drugi typ wycinanki upowszechniony przez S. Bakułową to wielobarwne ,,drzewko życia” czyli leluja o grubszych cięciach, na którą naklejano wielobarwne stylizowane kwiatki. Technika naklejania nie była zupełnie obca wycinance kurpiowskiej. Stosowano ją w tradycyjnych wycinankach typu ,,kogut” i „paw”.

S. Bakułowa uczestniczyła we wszystkich regionalnych i ogólnopolskich konkursach i wystawach sztuki ludowej, w których eksponowane były wycinanki. Wielokrotnie reprezentowała Spółdzielnię ,,Kurpianka” na różnorodnych targach i imprezach folklorystycznych, m.in. na Międzynarodowych Targach w Poznaniu, na targach sztuki ludowej i Cepeliadach w Krakowie, Warszawie, Płocku, Mielcu, Toruniu, Opolu, Łomży, Białymstoku, Wrocławiu, Łodzi, Toruniu, Lublinie. Jej wycinanki zakupiło do swoich zbiorów kilka muzeów jak np. Muzea Okręgowe w Łomży, Ostrołęce, Białymstoku i Muzea Etnograficzne w Warszawie, Krakowie, Toruniu, także Muzeum Mazowieckie w Płocku.

Od 1962 r. należała do Stowarzyszenia Twórców Ludowych.

Nagrody i odznaczenia:

• Medal XXV-lecia CPLiA;
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki, 1955;
• Stypendystka Ministerstwa Kultury i Sztuki, 1954-1958;
• Nagroda im. Oskara Kolberga „Za zasługi dal kultury ludowej”, 1978.

Konkursy:

• Konkurs Sztuki Ludowej w Kadzidle, 1948, nagroda.
• Polska szopka ludowa, 1971, 1972, nagrody.
• Konkurs plastyki obrzędowej, Łyse, 1972;
• Wystawa wycinanki ludowej, Płock, 1975 – I nagroda;

Wystawy:

• Ogólnopolska wystawa sztuki ludowej z okazji X-lecia PRL, Warszawa 1955, wystawa zbiorowa.
• Kultura artystyczna wsi mazowieckiej, Warszawa „Zachęta”, 1962,
• Sztuka ludowa północnego Mazowsza, Pułtusk 1964, wystawa zbiorowa;
• Plastyka obrzędowa województwa warszawskiego, Płock 1970, wystawa zbiorowa;
• Polska wycinanka ludowa, Łowicz 1974, wystawa zbiorowa;
• Wystawa wycinanki ludowej, Płock, 1975, wystawa zbiorowa.

Foto profilowe, źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82awa_Baku%C5%82a

Bibliografia i źródła:

• Katarzyna Kraczoń, Wycinanki, Lublin 2020.
• Marian Pokropek, Stanisława Bakuła, https://www.nagrodakolberg.pl/laureaci-stanislawa_bakula.
• Materiały i dokumenty zgromadzone w teczce osobowej twórczyni, Archiwum STL w Lublinie.
• Seweryn Udziela,Wycinanki ludou polskiego: łowickie i kurpiowskie, Kraków 1924.

Opracowała Katarzyna Kraczoń