Stanisława Kowalewska urodziła się w 1944 r. w Nowym Holeszowie. Zajmuje się tkactwem oraz krawiectwem ludowym. Należy do Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Jest dwukrotną stypendystką Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Od 1989 r. uczestniczy w konkursach organizowanych przez muzea i domy kultury, Stowarzyszenie Twórców Ludowych, w których wielokrotnie była nagradzana. Przez wiele lat zajmowała się z mężem prowadzeniem gospodarstwa i wychowywaniem dzieci i chociaż domowe prace, odciągały ją od krosien, nie zaprzestała tkać. Jest niezwykle aktywną twórczynią, która swoją pracą przyczynia się do zachowania i kontynuacji elementów kultury regionalnej, wpływając w ten sposób na bogactwo i różnorodność kultury polskiej. Jej domeną są perebory – ornament tkacki charakterystyczny dla zdobień północnej i wschodniej Europy, w Polsce występował wyłącznie w części północno-wschodniej. Na terenie Lubelszczyzny pokrywał się z zasięgiem stroju nadbużańskiego i włodawskiego. Już przed II wojną światową był praktycznie nie wykonywany. Umiejętność tkania pereborów przetrwała dzięki nielicznym tkaczkom, które zaczęły wykonywać prace na konkursy muzealne i szkoląc następczynie.
Stanisława Kowalewska podstaw rękodzieła nauczyła się od matki Marii Czerwonki (była członkinią Stowarzyszenia Twórców Ludowych) i babki. Początkowo wykonywała płótna na worki, chodniki-szmaciaki, prześcieradła, ręczniki, obrusy, a później już trudniejsze tkaniny: narzuty, dywany, poznała wszystkie występujące w regionie wzory. Od ciotki, również znanej tkaczki, Stanisławy Baj, nauczyła się tkać perebory. Zbierały stare koszule i ręczniki, których jeszcze wtedy było dużo po domach i z nich czerpały tradycyjne wzory. Obecnie wykonuje wyłącznie perebory: na stroje ludowe, ręczniki, obrusy, na zamówienie dla zespołów folklorystycznych.
Twórczyni z Nowego Holeszowa chętnie dzieli się posiadanymi umiejętnościami i wiedzą, prowadząc warsztaty, kursy i pokazy. Przez lata nawiązała współpracę z licznymi instytucjami m.in. z Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie, z gminnymi ośrodkami kultury w Hannie, Białej Podlaskiej, Dołhobrodach i Muzeum w Białej Podlaskiej.
Odznaczenia i nagrody:
- Nagroda im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej”, 2013.
Wystawy:
- Re:interpretacje. Idee z odzysku, Muzeum Południowego Podlasia, 2012.
Konkursy:
- Sztuka ludowa południowego Podlasia, Muzea w Białej Podlaskiej, Łukowie i Siedlcach, 1989-1999 – I nagrody;
- Przegląd rękodzieła Lubelszczyzny, Stowarzyszenie Twórców Ludowych, CEPELIA, Lublin 2002 – I nagroda;
- IV Konkurs Europejskiej Sztuki Ludowej, Muzeum Częstochowskie, 2009 – I nagroda;
- Tradycja i współczesność – perebor w dolinie Bugu i Krzny, Gminny Ośrodek Kultury w Białej Podlaskiej, 2010 – I nagroda
- Przegląd Twórczości Ludowej, Krasnostawski Dom Kultury, I nagrody.
Bibliografia:
- Brzezińska Anna Weronika, Tymochowicz Mariola, Paprot Anna, Klocki, snutki, perebory. Tradycyjne rękodzieło wobec wyzwań współczesności, seria Atlas polskich strojów ludowych, Wrocław 2015.
- Mikszta Agnieszka, Stanisława Kowalewska, https://www.nagrodakolberg.pl/laureaci-stanislawa_kowalewska.
- Pawlina-Maksymiuk Bożenna, Perebory. Nadbużańskie tradycje tkackie, Husinka 2019.
- Pawlina-Maksymiuk B., Nadbużańskie tradycje tkackie, „Pismo Folkowe” 2020, nr 146-147 (1-2), s. 35.
Inne źródła:
Kultura ludowa i tradycja – nauka tkania jednostronnego perebora, https://www.youtube.com/watch?v=yDcFoGBrswI
Opracowała Katarzyna Kraczoń
