Elżbieta Wójtowicz urodziła się w 1949 roku w Lublinie jako jedyne dziecko w chłopskiej rodzinie Krystyny i Juliana Poczków, mieszkających w Wólce Kątnej gm. Markuszów. Jej matka była śpiewaczką i poetką ludową spokrewnioną z Janem Pockiem, wybitnym twórcą ludowym poprzez swego ojca Antoniego Piecha, który był ciotecznym bratem Jana. Niedawno uzyskane informacje potwierdzają również związki rodzinne Juliana Poczka z poetą.
W 1963 roku Elżbieta ukończyła Szkołę Podstawową w Bobowiskach, a w 1967r. Liceum Ogólnokształcące im. ks. A. J. Czartoryskiego w Puławach. Po maturze z przyczyn rodzinnych, ale też z umiłowania wsi, pozostała na niej pomagając rodzicom w prowadzeniu gospodarstwa. W 1969 roku wyszła za mąż za Stanisława Wójtowicza, rolnika z Wólki Kątnej. Początkowo gospodarowali razem z rodzicami, Elżbieta pracowała okresowo jako nauczycielka w Szkole Podstawowej w Bobowiskach. Po śmierci w 1973 roku Józefa Wójtowicza oraz w 1975 Juliana Poczka pracowali już samodzielnie na dwudziestohektarowym gospodarstwie.
W 1982 roku E. Wójtowicz ukończyła w trybie zaocznym studia na Akademii Rolniczej w Lublinie uzyskując tytuł magistra inżyniera rolnictwa. W latach 1982 -1984 pracowała jako instruktor w Wojewódzkim Ośrodku Postępu Rolniczego w Końskowoli, upowszechniając wiedzę rolniczą w okolicznych wioskach. W okresie 1983 –2010 udzielała się społecznie w Poradni Rodzinnej w Markuszowie, kończąc Studium w Duszpasterstwie Rodzin Archidiecezji Lubelskiej. Była też radną i przewodniczącą Gminnej Rady w Markuszowie, wiceprzewodniczącą reprezentującą rolników w Radzie Społeczno – Gospodarczej przy Sejmie, a w latach 1998 -2002 radną i wiceprzewodniczącą Sejmiku Województwa Lubelskiego.Od 1969 roku przez 25 lat prowadziła Punkt Biblioteczny w swojej miejscowości.
Od 1972 roku działa w Kole Gospodyń Wiejskich w Wólce Kątnej, a od 2007 roku w Stowarzyszeniu Kobiet Aktywnych Gminy Markuszów. W latach 2009- 2019 była prezeską Lubelskiego Forum Kobiet. Od 1999 roku należy do Puławskiego Klubu Twórców Ludowych, od 2014 roku do Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Od 1972 r. aktywnie uczestniczyła w działalności zespołu śpiewaczo-obrzędowego”Wólczanki”, od 1999 do 2010 roku była jego kierowniczką. Od 2010 r. prowadzi gminny zespół „Kalina”, który działa w ramach Stowarzyszenia Kobiet Aktywnych, od 2017 r. we współpracy z Urszulą Firlej.Pasjonuje się pszczelarstwem.
W 1972 roku wspólnie z matką Krystyną utworzyły w Wólce Kątnej zespół śpiewaczo-obrzędowy „Wólczanki”. Zespół organizował życie kulturalne w swoim środowisku, występował na uroczystościach gminnych, powiatowych, brał udział w Wojewódzkich Przeglądach Twórczości Artystycznej Wsi, gdzie otrzymywał nagrody oraz na Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu. Jego kierowniczką była Krystyna Poczek, ale programy przygotowywała wspólnie z córką. Składały się z regionalnych pieśni ludowych, wierszy lokalnych poetów i własnych, również okolicznościowych dialogów, monologów, opowiastek, legend głoszonych gwarą.
Od 1980 roku „Wólczanki” rozszerzyły swój repertuar o działalność teatralną (prowadzoną w Wólce już w latach 1960 -1962). Prezentowały widowiska obrzędowe oparte na lokalnych obrzędach i zwyczajach, których autorką scenariuszy była Krystyna Poczek. Elżbieta pomagała jej w reżyserii, przygotowywała scenografię, aktorzy wspólnie gromadzili rekwizyty. Wystawiono następujące widowiska: „Prządki” (1980r.), Obrzęd żniwny (1982r.), „Swaty” (1983), ”Narodziny”(1984r.), „Pierzaki”(1987r.), „Dyngus”(1989r.), „Kiszenie kapusty”(1991r,), „Zaręczyny” (1993r.), „Przed Świętami”(1995r.), „Narodziny”(1997r.). Matka i córka grały role w każdym widowisku. Były one wystawiane lokalnie oraz na Wojewódzkiej Scenie Amatora: „Obrzędy i Zwyczaje Świąteczne i Rodzinne w Nałęczowie”, zaś „Pierzaki” zakwalifikowały się na Ogólnopolski Sejmik Teatrów Wsi do Tarnogrodu. W 1987 r. Wytwórnia Filmów Dokumentalnych w Warszawie zrealizowała z udziałem „ Wólczanek” film „Ślad istnienia” o dwóch ważnych momentach ludzkiego życia, wykorzystując widowisko „Narodziny” oraz „Ostatnią drogę” przygotowaną przez zespół w oparciu o obrzędy pogrzebowe praktykowane w Wólce Kątnej.
W 1997r. ze względu na stan zdrowia matki Elżbieta sama przygotowała widowisko „Narodziny”, włączając scenkę z udziałem dzieci. W 1999r. napisała własny scenariusz pt.„Poprawiny”, oparty na wspomnieniach z wiejskich wesel oraz swojego i pierwszych doświadczeń z teściową. Był on prezentowany na Międzywojewódzkim Sejmiku w Tarnogrodzie. Po śmierci matki w 1999r. prowadziła dalej działalność zespołu „Wólczanki”. Zastąpiła matkę w Puławskim Klubie Twórców Ludowych, w którym Krystyna Poczek działała od lat sześćdziesiątych.
W 2001 roku Zespół wystawił widowisko „Swaty”( uzupełnione przez Elżbietę nowymi wątkami), które zakwalifikowało się na Ogólnopolski Sejmik Teatrów Wsi w Tarnogrodzie. Jako kierowniczka podjęła starania o wydanie monografii „Wólczanek” i przygotowała znaczną część materiałów.
W maju 2002 roku w Wólce Kątnej odbyła się wielka uroczystość jubileuszu 30-lecia Zespołu z udziałem władz wojewódzkich. Miała miejsce też promocja wydania „ o Tobie Ziemio Nasza” opisująca jego działalność kulturalną dla „małej Ojczyzny”i prezentująca sylwetki osób.
W 2003 roku E. Wójtowicz przygotowała widowisko „Wionkowy Cwartek” według własnego scenariusza, oparte na zwyczaju wicia wianków z ziół przez gospodynie (do których sama należała) w oktawę Bożego Ciała. Było prezentowane na Międzywojewódzkim Sejmiku Teatrów Wsi w Stoczku Łukowskim, następnie w Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie, podczas Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu, w wielu innych miejscowościach.
Do„Wólczanek” dołączyły członkinie Stowarzyszenia z innych miejscowości i w 2010 roku powstał gminny zespół „Kalina”, który działalność teatralną rozpoczął w 2014 roku widowiskiem „Na Świątego Jona”. Przygotowała go Elżbieta według własnego scenariusza napisanego po rozmowach z najstarszymi osobami w okolicy. Przedstawiał odbywanie sobótek w Wólce Kątnej jeszcze w XX wieku i takie zostały wystawione najpierw w tej miejscowości, potem Markuszowie oraz na Międzypowiatowym i Międzywojewódzkim Sejmiku Teatrów Wsi.
W 2017 r. Stowarzyszenie Kobiet aktywnie uczestniczyło w projekcie „Wielki powrót, czyli Rok Jana Pocka”. W 2020 r. „Kalina” wystawiła widowisko „Poprawiny” w Markuszowie i Nałęczowie, w 2022 „Miodobranie” wg scenariusza i w reżyserii E. Wójtowicz. W każdym widowisku autorka scenariuszy brała udział i grała role Matki, bądź Gospodyni.
W Puławskim Klubie Twórców Ludowych Elżbieta W. jest członkiem Zarządu, uczestniczy w jego pracach. Prezentuje twórczość literacką podczas spotkań, nie tylko swoją, ale też tych co, odeszli, Matki, założycieli Klubu: Jana Pocka, Bronisława Pietraka, przypomina ich biografię i dokonania. Na spotkaniach opowiada o zwyczajach, obrzędach i o pszczołach. Prowadzi warsztaty z gwary dla młodzieży.
W 2019 r. dwukrotnie wystawiono widowisko „Swaty”. W 2020 r. przygotowała scenariusz „Wesela” do projektu Ministerstwa Kultury, złożonego przez „Dom Chemika”. Powstał on na podstawie wspomnień, opowieści matki – śpiewaczki weselnej i zawiera pieśni pozostawione przez nią w rękopisie. W 2021 r. Elżbieta W. napisała sześć niedługich scenariuszy do projektu „Od kołyski po grób”, mówiących o najważniejszych momentach ludzkiego życia, pracy codziennej i zwyczajach świątecznych.
W 2022 roku członkowie Klubu przygotowały „Prządki”wg jej scenariusza, który opiera się na zwyczaju „chodzenia na prządki”, lecz ukazuje inne wątki związane z lnem niż scenariusz Krystyny Poczek.
Liczne utwory są publikowane w wydaniach pokonkursowych oraz w „Twórczości Ludowej”
Elżbieta W. ma obszerne pamiętniki dotyczące nie tylko życia rodzinnego, również społecznego, postępu na wsi i wydarzeń na przestrzeni kilkudziesięciu lat.
Konkursy:
- „Z ziemi wyrosłe, z serca utkane”, Puławski Dom Kultury, w dziedzinie poezji zdobyła: II nagroda – 2004, 2009, 2014; III nagroda – 1999, wyróżnienie – 2019; w dziedzinie prozy: I nagroda – 2014, 2019, II nagroda – 2009; za dramat: nagroda specjalna – 2014, 2019;
- Ogólnopolski Konkurs pamiętnikarski, II nagroda – 1984;
- Konkurs „Łączy nas Ziemia”, III nagroda – 1995;
- Konkurs „Pamiętniki nowego pokolenia chłopów polskich”, I wyróżnienie – 1997;
- Ogólnopolski Konkurs Literacki im. Jana Pocka, STL w Lublinie, w dziedzinie poezji: II nagroda – 2014, 2017, 2022; nagroda specjalna – 2011, 2017, 2021; wyróżnienie – 2007, 2008, 2009. 2011, 2016; w dziedzinie prozy: I nagroda – 2010, II nagroda 2020, III nagroda – 2014, 2015, 2017,
wyróżnienie – 2008, 2009,2011, 2018, 2022.
Tomiki indywidualne:
- Gdy jo byłom gospodyniu, wybór, wstęp i opracowanie D. Niewiadomski, Lublin 2015.
- Kwitną czeremchy i jarzębiny (wspólnie z Krystyna Poczek), wybór, wstęp i opracowanie D. Niewiadomski, Lublin 2016.
Nagrody i odznaczenia:
- Zasłużony dla Powiatu Puławskiego,
- Za zasługi dla Lubelszczyzny,
- Za zasługi dla rolnictwa,
- Zasłużony działacz Kultury,
- Zasłużony dla Kultury Polskiej,
- Srebrny Krzyż Zasługi,
- Złoty Krzyż Zasługi,
- Nagroda im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej”
Bibliografia i źródła:
- Materiały i dokumenty zgromadzone w teczce osobowej twórczyni, Archiwum STL w Lublinie.
- Wróblewska V., Elżbieta Wójtowicz, https://www.nagrodakolberg.pl/laureaci-elzzbieta_wcejtowicz
