Kowalstwo na tradycyjnej wsi było rzemiosłem bardzo pożądanym. Zdobione wyroby kowalskie znalazły zastosowanie zarówno w kulturze materialnej – począwszy od budownictwa (klamki, zamki, zawiasy, okucia drzwi, kraty), poprzez sprzęty domowe, narzędzia pracy (kosy, siekiery); jak i duchowej – w postaci krzyży żelaznych umieszczanych na grobach, szczytach krzyży przydrożnych i kapliczek. Podstawowym surowcem kowalstwa było żelazo. Jego obróbka jest możliwa po rozgrzaniu metalu do bardzo wysokiej temperatury. Wówczas staje się on plastyczny i podatny na formowanie. Wyrobom metalowym można nadawać dowolne kształty poprze wydłużanie, gięcie, skręcanie, przecinanie, wycinanie itp. Ozdobny charakter swoich wyrobów kowale uzyskiwali poprzez nadanie im dekoracyjnej formy i zastosowanie różnorodnych technik zdobniczych.
Ludowe kowalstwo co jakiś czas przeżywało okresy upadku i ożywienia. Pod koniec lat 70. XX wieku wobec braku zamówień wielu kowali zrezygnowało z wykonywania zawodu. Ci, którzy przetrwali, zajęli się kowalstwem artystycznym umiejętnie łącząc tradycję ze współczesnością. Obecnie kowale wykonują głównie elementy architektoniczne – balustrady, kraty, bramy itp.
Kowalstwo jako rzemiosło przetrwało dzięki ważnym przedsięwzięciom popularyzującym tę dziedzinę twórczości ludowej. Od 1971 roku w Wojciechowie co dwa lata organizowane są kilkudniowe ogólnopolskie spotkania kowali połączone z prezentacjami, warsztatami i konkursami. Tam też powstało Ogólnopolskie Muzeum Kowalstwa. Ciekawą inicjatywą są też plenery kucia krzyży kowalskich. Pierwszy taki plener został zorganizowany w 2012 roku w Czarnej Wsi Kościelnej.
Opracowanie: Katarzyna Kraczoń
Bibliografia:
- Jackowski A., Polska sztuka ludowa, Warszawa 2002.
- Powiłańska-Mazur D., Kowalstwo, [w:] Dziedzictwo kulturowe Lubelszczyzny. Kultura ludowa, Lublin 2001, s.103–108.
- Reinfuss R., Ludowe kowalstwo artystyczne w Polsce, Wrocław 1983.
- Skuza Z.A., Ginące zawody w Polsce, Warszawa 2006.
