Rzeźba ceramiczna i plastyka figuralna powstawały obok głównego nurtu wytwórczości, jakim było garncarstwo. Wykonywano przede wszystkim zabawki (ptaszki, gwizdki, kurki, jeżyki itp.), rzeźbione lichtarzyki i kropielniczki. Zdolniejsi garncarze tworzyli rzeźby figuralne. Niektóre z nich miały prymitywną, lecz bardzo wdzięczną formę podobną do prostych wyrobów dziecięcych. Jednak po wypaleniu i poszkliwieniu nabierały cech autentycznego artyzmu. Inne rzeźby prezentowały wysoki poziom artystyczny zarówno w formie, jak i w realistycznym przedstawieniu tworzonych postaci, zachowując przy tym swoją ludową prostotę.
Do rzeźb ceramicznych garncarze używali zazwyczaj tej samej gliny, co do naczyń. Glina ze względu na swoją plastyczność daje ogromne możliwości twórcze. Jednak stworzenie i wypalenie figuralnej rzeźby z gliny wymagało nie lada umiejętności plastycznych i znajomości technologii, aby praca podczas wypału nie pękła. Tradycyjny sposób tworzenia postaci polega na wytoczeniu najpierw na kole korpusu w postaci stożka pustego w środku. Dopiero potem doklejano kolejne elementy – głowę, ręce i ewentualne atrybuty. Podobnie wykonuje się gwizdki ceramiczne, przy czym tutaj należy odpowiednio ukształtować piszczałkę i otwory, aby ptaszki mogły wydawać dźwięki.
Ośrodkiem garncarskim, w którym powstawała rzeźba ceramiczna, był Urzędów na Lubelszczyźnie. Wytwarzano tutaj postacie Chrystusa Frasobliwego, jeże, scenki rodzajowe, domki i szopki. Szkliwiono je zielonym szkliwem i miały efektowne jasnobrązowe przebarwienia. Inne znane ośrodki to Medynia Głogowska, Rędocin, Odrowąż i Iłża.
Wśród najbardziej znanych rzeźbiarek ludowych w Polsce należy wymienić Władysławę Prucnal z Medyni Głogowskiej oraz Krystynę Mołdawę z Rędocina. Ich prace, zwłaszcza te przedstawiające sceny rodzajowe to przykład wielkiego kunsztu rzeźbiarskiego. Obecnie grono aktywnych rzeźbiarzy, wykonujących figury ceramiczne tworzą: Jan Rodak i Henryk Rokita z Rędocina, Czesław Seweryński z Odrowąża, Elżbieta Klimczak z Obic, Radosław Koniarz z Iłży, Piotr Skiba z Jadwisina, Anna i Rajmund Kicmanowie z Łaskarzewa.
Opracowanie: Katarzyna Kraczoń
Bibliografia:
- Jackowski Aleksander, Polska sztuka ludowa, Warszawa 2002.
- Reinfuss Roman, Garncarstwo ludowe, Warszawa 1955.
- Skiba Piotr, Garncarstwo. Sztuka pięciu żywiołów, Warszawa 2009.
- Trzewik Michał, Garncarstwo, [w:] Dziedzictwo kulturowe Lubelszczyzny.
- Kultura ludowa, pod red. A. Gaudy, Lublin 2001, s. 95–102.
